Zwolle

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
(Doorverwezen vanaf Zwolle (Overijssel))
Ga naar: navigatie, zoeken
Icoontje doorverwijspagina Zie Zwolle (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van Zwolle.
Zwolle
Gemeente in Nederland Vlag van Nederland
Vlag van de gemeente Zwolle Wapen van de gemeente Zwolle
(Details) (Details)
Locatie van de gemeente Zwolle (gemeentegrenzen CBS 2016)
Situering
Provincie Vlag Overijssel Overijssel
Coördinaten 52° 31′ NB, 06° 5′ OL
Algemeen
Oppervlakte 119,36 km²
- land 111,38 km²
- water 7,98 km²
Inwoners (30 april 2017) 125.709? (1129 inw./km²)
Bestuurscentrum Vlag Zwolle Zwolle
Naam inwoners Zwollenaren
Bijnaam Blauwvingers
Belangrijke verkeersaders A28, A50, N35, N331, N337, N340, N764
spoorlijnen naar Groningen, Leeuwarden, Lelystad, Amersfoort, Emmen, Enschede, Arnhem, Utrecht, Amsterdam en Kampen
Station(s) Zwolle, Zwolle Stadshagen
Partnerstad Lünen
Politiek
Burgemeester (lijst) Henk Jan Meijer (VVD)
Zetels
Gemeenteraad
PvdA
VVD
CDA
ChristenUnie
GroenLinks
Swollwacht
SP
D66
39
6
5
3
8
3
3
5
6
Economie
Gemiddeld inkomen (2012) € 33.600 per huishouden
Gem. WOZ-waarde (2014) € 200.000
WW-uitkeringen (2014) 42 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s) 8000-8049
Netnummer(s) 038
CBS-code 0193
CBS-wijkindeling zie wijken en buurten
Amsterdamse code 10093
Website www.zwolle.nl
Bevolkingspiramide van de gemeente Zwolle
Bevolkingspiramide (2008)
Foto's
Zicht op Zwolle Centrum.jpg
Portaal  Portaalicoon   Nederland
Topografische gemeentekaart van Zwolle, december 2015
Zwolle op een kaart van Blaeu (1652)

Zwolle (Geluidsfragment uitspraak (info / uitleg)) is de hoofdstad van de Nederlandse provincie Overijssel en tevens Hanzestad.

Zwolle ligt aan het Zwarte Water en de Overijsselse Vecht en is via het Zwolle-IJsselkanaal verbonden met de IJssel. De stad ligt in de regio IJsseldelta. De gemeente telt 125.709 inwoners (30 april 2017, bron: CBS) en is qua inwonertal de tweede stad van Overijssel, na de stad Enschede. Zwolle heeft een oppervlakte van 111,33 km².

Geschiedenis[bewerken]

1rightarrow blue.svg Zie Geschiedenis van Zwolle voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Middeleeuwen[bewerken]

Zwolle is in de Middeleeuwen ontstaan op een dekzandrug tussen de IJssel en de Overijsselse Vecht aan het riviertje de Aa. Dit was een hoger gelegen en bewoonbare plek in het verder moerassige landschap. Zo'n plek werd destijds een 'suol' genoemd. De zandrug is nog altijd zichtbaar door de hoogteverschillen in de stad. Zo ligt de Sassenstraat hoger dan het Grote Kerkplein..[1]

Stadszegel uit 1295 met afbeelding van Sint-Michaël die een basilisk doodt

De oudste sporen van bewoning stammen uit de jonge steentijd. Rondtrekkende stammen bewoonden toen de dekzandruggen. In sommige bronnen worden deze stammen ook wel aangeduid als het Isalavolk, naar de Latijnse naam van de IJssel.

Bij de aanleg van Ittersumerbroek, een wijkgedeelte van Zwolle-Zuid, zijn in 1993 grondsporen gevonden van twee paalcirkels uit de bronstijd. Deze worden ook wel het Woodhenge van Zwolle genoemd.

De oudste schriftelijke vermelding, uit 1040, spreekt over een aan Sint-Michaël gewijde parochiekerk. In 1230 kreeg Zwolle van zijn landheer de Utrechtse bisschop Wilbrand van Oldenburg stadsrechten als dank voor hulp bij het bouwen van een burcht in Hardenberg. Dit naar aanleiding van de Slag bij Ane.

Bij de stadsbrand van 1324, bewust aangestoken door roofridder Zweder van Voorst, ging de stad bijna geheel in vlammen op. Negen gebouwen, waaronder de kapel en de refter van het Bethlehemklooster, bleven staan, omdat ze van steen waren gebouwd. Na de brand werd de stad herbouwd richting het westen. Op de plattegrond is heden ten dage nog verschil te zien tussen het grillige stratenpatroon in het oostelijke binnenstadsdeel, dat dateert van voor de brand, en het veel regelmatiger stratenpatroon van na de brand van 1324. [2]

De Latijnse school van Zwolle verwierf onder rector Johan Cele (1375-1415) grote roem. Geïnspireerd door de Moderne Devotie vernieuwde hij ingrijpend onderwijs, kerk en samenleving. Aan de macht van de gilden in het stadsbestuur (1413-1416) maakte bisschop Frederik van Blankenheim een hardhandig einde in de Lucienacht van 1416. In 1438 verkreeg Zwolle stapelrecht van bisschop Rudolf van Diepholt.[3] De keizer van het Heilige Roomse Rijk bevestigde in 1448 de stadsrechten van Zwolle door de stad op te nemen onder de steden van het Duitse Rijk. Zwolle trad als handelsstad toe tot de Hanze en was in de vijftiende eeuw, de "Gouden Eeuw" van de stad, het centrum van de Moderne Devotie, een religieuze hervormingsbeweging die zich op initiatief van Geert Grote, aanvankelijk vanuit Deventer, maar later vanuit Zwolle over een groot deel van Europa uitbreidde.

Tachtigjarige Oorlog en de Republiek[bewerken]

In augustus 1572 werd Zwolle veroverd door Willem van den Bergh, een zwager van Willem van Oranje. Maar na het uitmoorden van Zutphen op 16 november door de Spaanse troepen van Don Frederik, gaf de stad zich met enkele andere steden vrijwillig over om bloedvergieten te voorkomen.

De Staten van Overijssel deden in eerste instantie niet mee aan de Unie van Utrecht, die bedoeld was als militair verbond tegen de oprukkende Spaanse troepen. Maar toen de stadhouder van Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel - George van Lalaing - op 3 maart 1580 overliep naar Spanje, maakten de Zwollenaren duidelijk dat zij de opstand niet wilden verlaten en erkenden de stadhouder niet langer. Ene Lubert Ulger ontketende een opstand in Zwolle, en op 15 juni wist hij met een groep calvinistische opstandelingen de katholieken en Spaanse soldaten te verslaan in een straatgevecht in de Diezerstraat. Na een bemiddeling van Willem van Oranje kreeg van Lalaing alleen Groningen mee naar de Spaanse zijde, en sloten Overijssel en Drenthe zich aan bij de Unie van Utrecht.

Tijdens Parma's negen jaren was Zwolle de enige stad die niet door de Spanjaarden werd heroverd. Tijdens de Tien jaren van Maurits van Oranje was de stad een militaire basis waar vanuit Overijssel en Gelderland konden worden heroverd. In de Republiek der Nederlanden had Overijssel geen echte hoofdstad, de staten bestond uit afgevaardigden van Deventer, Kampen, Zwolle en de Overijsselse Ridderschap. De vergaderingen vonden afwisselend plaats in een van de drie steden.

Franse tijd en de 19e eeuw[bewerken]

Pas in de Franse tijd kreeg Zwolle de status van hoofdstad, eerst van het Departement van de Oude IJssel, daarna van het Departement Overijssel en na de inlijving door het Eerste Franse Keizerrijk, van het Departement Monden van de IJssel of Bouches-de-l'Yssel. Na het vertrek van de Fransen werd Zwolle hoofdstad van de provincie Overijssel.

Op 7 juli 1837 werd op de Grote Markt de laatste Zwolse doodstraf door scherprechter Hendrikus Esman (scherprechter voor Overijssel 1827-1845) uitgevoerd. De uit Wijhe afkomstige Albert Wetterman werd tot deze straf veroordeeld vanwege de moord op zijn vrouw Gerritdina Lankhorst.

Rond 1870 nam het bevolkingsaantal van de stad sterk toe. De oorzaak lag hoofdzakelijk bij het verkrijgen van een spoorwegstation (1876). De Maatschappij tot Exploitatie van de Staatsspoorwegen opende in 1870 ook nog een Centrale Werkplaats voor het onderhoud van de treinen. Al snel waren hier 600 mensen werkzaam. Buiten de stad werd een nieuw stadsdeel ontwikkeld, Assendorp. Hier werd voor het eerst in Zwolle sociale woningbouw toegepast. De eerste huizen kwamen tussen het Weezenland en de Bartjensstraat. De Vereniging tot bevordering van Fabrieks- en Handelsnijverheid bouwden 20 huizen, waar één gulden huur per week voor moest worden betaald. Zo’n huis bestond uit een lange gang, twee vertrekken en een poepton buiten. De huurders van het VFH-departement kregen later de mogelijkheid om een huisje te kopen, het ging om de woningen in de Enkstraat , naast houthandel Van Raalte. In 1878 werden er 25 nieuwe huizen gebouwd aan de Bartjensstraat, deze waren voor de arbeiders van de azijnfabriek Heerkens Schaepman & Co. die in 1807 was opgericht op de plek waar nu de Isalaklinieken (locatie Weezenlanden) staat.

Tweede Wereldoorlog[bewerken]

In Zwolle werden de verkeersbrug en de spoorbrug over de IJssel opgeblazen op 10 mei 1940. Daarmee viel ook de telefoonverbinding met Noord-Nederland weg, die via deze bruggen liep. In Zwolle werd een van de drie bureaus van de burgerlijke stand voor Duitsers gevestigd. Ook kreeg Zwolle een van de 57 door de Duitsers ingestelde arbeidsbureaus.

Zwolle kreeg een zg. 'Joodsche Raad', opgericht in opdracht van de Duitsers. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden 495 joodse inwoners van Zwolle door de bezetter weggevoerd en in concentratiekampen omgebracht. Een joods echtpaar beroofde zich van het leven met de Duitsers voor de deur, en twee joden zijn omgebracht door het verzet in Hattem, dus totaal 499. Ook zijn er op diverse plaatsen in de stad mensen gefusilleerd die zich op enigerlei wijze verzetten tegen de bezetter.

Diverse monumenten in de stad herinneren hieraan, zoals het Monument aan de Meppelerstraatweg en Monument op de schietbaan Berkum. In het Ter Pelkwijkpark staat het Oorlogsmonument Zwolle dat de herinnering wakker moet houden aan alle Zwollenaren die in de Tweede Wereldoorlog om het leven zijn gekomen als gevolg van oorlogshandelingen. Zwolle werd op 14 april 1945 door Canadezen bevrijd. Leo Major (1921-2008) was een van de eerste geallieerde militairen die de stad betrad en vrijwel zelfstandig verantwoordelijk was voor de terugtrekking van de Duitsers, en daarom ’de bevrijder van Zwolle’ wordt genoemd.

Demografie[bewerken]

De gemeente Zwolle telde op 1 januari 2016 124.893 inwoners (bron: Zwolle.nl), waarvan 61.336 mannen en 63.557 vrouwen. Op 14 december 1994 werd de in Westenholte geboren Kyra Mepschen de 100.000e inwoner van Zwolle. Met de geboorte van Lucas Hoen verwelkomde burgemeester Henk Jan Meijer de 115.000e inwoner (maart 2007). Sinds 1997 maakt de gemeente Zwolle deel uit van het Grotestedenbeleid van de regering en zijn er extra middelen beschikbaar gekomen om de problemen in enkele wijken aan te pakken.

Zwolle had in 2016 53.835 huishoudens en 54.271 woningen. In 2013 was 54% een koopwoning en 46% een huurwoning. De gemiddelde woonruimtebezettings in 2012 was 2,3. In 2015 waren er 8327 bedrijven binnen de gemeente met 90.044 arbeidsplaatsen.

Politiek en bestuur[bewerken]

Stadhuis van Zwolle

Gemeenteraad[bewerken]

Zetelverdeling 2014
5
6
3
3
6
8
3
5
5 6 3 3 6 8 3 5 
De 39 zetels zijn als volgt verdeeld:

██ SP: 5

██ PvdA: 6

██ GL: 3

██ Swollwacht Sjabloon:Zetelverdeling/Controle/Afkorting: 3

██ D66: 6

██ CU: 8

██ CDA: 3

██ VVD: 5

De gemeenteraad van Zwolle bestaat uit 39 zetels. De voorzitter van de gemeenteraad is burgemeester H.J. Meijer. Hieronder volgt de samenstelling van de Zwolse gemeenteraad sinds 1994:

Gemeenteraadszetels
Partij 1994 1998 2002 2006 2010 2014
ChristenUnie* - - 5 5 6 8
PvdA 8 9 7 9 7 6
D66 4 2 1 1 3 6
VVD 5 7 5 5 6 5
SP - 1 2 4 3 5
CDA 6 7 8 6 6 3
GroenLinks 3 3 6 5 4 3
Swollwacht 5 2 3 3 4 3**
PBZ (Plaatselijk Belang Zwolle) - 1 2 1 - -
GPV* 2 3 - - - -
RPF* 2 3 - - - -
De Groenen*** 1 1 - - - -
Overigen 1 - - - - -
Totaal 37 39 39 39 39 39

*Vanaf 2002 ging de RPF en de GPV samen verder als ChristenUnie.
**Swollwacht-raadslid Britt Jurgens werd op 16 januari 2015 uit de fractie gezet en ging door als eenpersoonsfractie.
*** De Groenen gingen vanaf 2002 op in GroenLinks.

College van B&W[bewerken]

  • Nelleke Vedelaar (PvdA). Portefeuille: Zorg en WMO, Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Armoedebestrijding, Wonen, Project Wezenlanden. Wijkwethouder: Diezerpoort, Holtenbroek en Wipstrik.
  • Ingrid Geveke, gemeentesecretaris
1rightarrow blue.svg Zie ook de Lijst van burgemeesters van Zwolle.

Historie[bewerken]

De Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) werd op 26 augustus 1894 opgericht in lokaal de Atlas aan de Ossenmarkt 9 te Zwolle.

Stedenband[bewerken]

De partnerstad van Zwolle is de Duitse stad Lünen in de deelstaat Noordrijn-Westfalen. Beide steden organiseren regelmatig uitwisselingen op cultureel gebied. In september 2003 kwamen meer dan 400 inwoners van Lünen naar Zwolle ter gelegenheid van het 40-jarige partnerschap.

Cultuur[bewerken]

1rightarrow blue.svg Zie ook het kopje Bezienswaardigheden.

Zwols[bewerken]

1rightarrow blue.svg Zie Zwols voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Zwols is het stadsdialect van de Overijsselse hoofdstad Zwolle. Het Zwols is een Sallands dialect en hoort dan ook bij het Nedersaksisch. Kenmerkend voor het Zwols is de brouwende (Franse) uitspraak van de r (typisch voor stadsdialecten, komt verder onder andere voor in het Kampers, Deventers en Zutphens) en de wegval van de h (ook wel h-deletie genoemd, wat ook in omringende gebieden voorkomt, tot in het Urkers).

Blauwvingers[bewerken]

Black Francis brengt een hommage aan Herman Brood naast zijn standbeeld in Zwolle op 29 februari 2008

Zoals in zoveel plaatsen heeft ook Zwolle een scheld- of bijnaam voor zijn inwoners, die in de loop der eeuwen is uitgegroeid tot geuzennaam. Een volksverhaal moet de naam 'blauwvingers' verklaren. In eerste instantie was de naam puur als scheldnaam in zwang. In de Middeleeuwen bestond er een flinke rivaliteit tussen de steden Zwolle en Kampen. Men maakte elkaar het leven zo moeilijk mogelijk: Zwollenaren werden beroofd, het vee van de Kampenaren werd gestolen.

Zwolle is een kristallisatiepunt geworden van een zogenoemde Kamper ui. De Zwollenaren hadden een bijnaam voor de Kampenaren: Kampersteuren. De scheldnaam voor de Zwollenaren was 'blauwvinger' daar zij meineed gepleegd hadden ten opzichte van de Hertog van Gelre. De sage over de blauwvingers vertelt dat Zwolle ten tijde van een wapenstilstand het klokkenspel uit de verbrande toren te koop aanbood aan Kampen. De Kampenaren zouden hiermee akkoord gaan, mits zij mochten bepalen hoe het bedrag werd betaald. Op een dag kwam er een wagen vol met geld: allemaal vierduitstukken en de Zwollenaren kregen blauwe vingers van het tellen van de koperen munten. Blauwvingers werd daarom de bijnaam voor de Zwollenaren.

Tegenwoordig beschouwen de Zwollenaren de naam als een geuzennaam. Ieder jaar worden er zogenaamde Blauwvingerdagen georganiseerd. Op deze dagen is er markt en zijn er allerlei activiteiten.

De naam Blauwvinger duikt in 2007 op aan de andere kant van de oceaan als titel van een cd van de Amerikaanse artiest Black Francis (ex-Pixies), getiteld Bluefinger. Deze cd is geïnspireerd op de bekende overleden muzikant en kunstenaar Herman Brood, wiens wieg in Zwolle heeft gestaan. [4]

Sport[bewerken]

Het nieuwe stadion van PEC Zwolle (2009)

In Zwolle wordt door verschillende ploegen topsport bedreven. In het MAC³PARK stadion wordt betaald voetbal gespeeld door PEC Zwolle. Deze voetbalploeg heeft zowel in de eredivisie als eerste divisie gespeeld. In het voorjaar van 2007 is begonnen met de sloop van het Oosterenkstadion. In seizoen 2008-2009 werd er een nieuw stadion voor PEC Zwolle op vrijwel dezelfde plaats opgeleverd. In 2014 won PEC Zwolle de KNVB-beker door in de finale Ajax te verslaan. In 2014 won PEC Zwolle de Johan Cruijff Schaal door Ajax opnieuw te verslaan.

Landstede Zwolle komt uit in de eredivisie voor het basketbal. De Volleybalclub Landstede Zwolle komt uit in de eredivisie voor het volleybal.

De Ster van Zwolle, meestal op de eerste zaterdag in maart, is de jaarlijkse opening van het wielerseizoen in Nederland. Sinds 1999 wordt in augustus, kort na de Ronde van Frankrijk, het Peperbus Profspektakel met bekende Tourrenners in de Zwolse binnenstad gehouden. Voor de amateurs is er de Omloop van de Mastenbroekerpolder, met start en finish in de wijk Stadshagen. De Zwolse wielervereniging heet De Hanzerenners.

Sinds 2001 wordt in Zwolle jaarlijks de halve marathon van Zwolle (of Zwolse Halve Marathon) georganiseerd, een hardloopwedstrijd over 21,1 km. De wedstrijd trekt nationale en internationale atleten en hoort bij de belangrijkste en grootste halve marathons van Nederland.

Op 1 oktober 1893 is de Zwolsche Atletische Club, ZAC opgericht. Deze amateurvoetbalclub behoort daarmee tot de veertig oudste voetbalclubs van Nederland.

Er wordt al sinds 10 december 1902 hockey gespeeld in Zwolle. ZMHC, Zwolle's grootste hockeyvereniging, is een van de oudste hockeyclubs van Nederland. Op het complex "De Pelikaan" aan de A28, wordt naast hockey ook voetbal, tennis en korfbal gespeeld, alsmede paardgereden. Sportcomplex "De Pelikaan" maakt deel uit van de sportboulevard Zwolle. In september 2012 wordt de nieuwe fusievereniging HockeyClub Zwolle (Tempo'41 en ZMHC gaan samen) opgeleverd. Er wordt dan een club gerealiseerd van 1500 leden en HC Zwolle zal daarmee een van de grootste hockeyclubs zijn in Noord-Oost Nederland en tegelijk de nationale nr. 20.

Tennis in verenigingsverband wordt in Zwolle gespeeld sinds de oprichting van Tennisvereniging PAF in 1926. Kort daarna vormde zich de Zwolse Lawn Tennis Bond (ZLTB) in 1932 als een fusie van kleinere tennisclubs. Later volgden nog enkele andere verenigingen.

Aan het Zwarte Water staat de roeivereniging ZRZV. Vanaf deze vereniging zijn diverse roeiers gekomen die tot de Olympische Spelen zijn gekomen, zoals Nico Rienks, Henk-Jan Zwolle en Ellen Meliesie. Naast de Zwolse burger vereniging biedt Zwolle ook de roeisport aan voor hbo- en mbo-studenten bij de Zwolsche Studenten Roeivereniging "Boreas".

Zwolle heeft sinds 1959 een honkbalclub, dit begon op een veld bij ZAC. In 1981 werd besloten om zelfstandig verder te gaan onder de naam H.S.V. Crash Zwolle, uiteindelijk werd dit in 1995 HSV Blue Hawks. HSV Blue Hawks heeft sindsdien een aantal successen geboekt, waaronder 13 kampioenschappen tot aan 2013.

Kunst[bewerken]

1rightarrow blue.svg Zie ook Lijst van beelden in Zwolle.

Museum de Fundatie bezit en beheert een omvangrijke collectie beeldende kunst die door voormalig Boymans directeur Dirk Hannema bijeen werd gebracht en later belangrijke aanvullingen kende met onder meer de kunstcollectie van de Provincie Overijssel. Collectie en tentoonstellingen zijn te zien op twee schitterende locaties: Kasteel het Nijenhuis bij Heino en het Paleis a/d Blijmarkt in Zwolle.

Vanaf 10 april 2006 stonden in het centrum van Zwolle 25 tot 30 levensgrote koeien. Deze zijn door verschillende kunstenaars gemaakt en worden gesponsord door het bedrijfsleven. Het initiatief voor dit project kwam van de Lions Club Zwolle-Hanzestad, die met de opbrengst van het project een gehandicaptenboerderij wil ondersteunen. Na de zomer werden de koeien geveild.

Parken[bewerken]

1rightarrow blue.svg Zie lijst van parken in Zwolle voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
De Potgietersingel gezien vanaf de Sassenpoorterbrug

Zwolle staat tegenwoordig zowel nationaal als internationaal bekend als de groenste gemeente van Nederland. In 2004, 2005 en 2006 won de gemeente namelijk de prijs voor groenste gemeente van Nederland. Dit na vele inspanningen die de gemeente heeft verricht. Zo is er in Zwolle een speciaal maaischema dat rekening houdt met de ecologie, bevinden zich in Zwolle en omgeving vele parken en bestrijdt de gemeente onkruid met milieuvriendelijke middelen.[5] In 2006 is Zwolle ook verkozen tot groenste stad van Europa.[6]

Een inventarisatie van het Zwolse buitengebied in 1983-1984 bracht aan het licht dat in de gemeente circa 700 verschillende soorten hogere planten voorkomen. Dit sluit aan bij de ligging op een kruispunt van geologische/ geografische invloeden. Met name de elders uiterst zeldzame kievitsbloem Fritillaria meleagris komt in de gemeente nog op diverse plaatsen voor, zij het zeldzamer dan voorheen.

Zwolle beschikt over 33 parken.[7] Hieronder een incomplete lijst van de belangrijkste parken.

Evenementen[bewerken]

Carnaval[bewerken]

Zwolle, gezien vanaf het Rodetorenplein

In carnavalstijd wordt Zwolle omgedoopt tot Sassendonk. De naam Sassendonk werd in 1971 door prins Mans I (prins der Eileuvers, de oudste carnavalsvereniging van Zwolle) geïntroduceerd. Zijn leus "Een Eileuver heeft een goede dronk, want hij komt uit Sassendonk" verwees daar naar. Uit deze leus kwam ook een andere traditie voort in Sassendonk: het drinken van een Blauw Handje. De naam verwijst naar de geuzennaam Blauwvingers en bestaat uit brandewijn met bruine suiker. Het carnaval in Zwolle heeft veel eigen tradities. Tijdens het hedendaagse carnaval zijn er een aantal echte Zwolse "artiesten" veelal in de binnenstad te vinden. Datzelfde geldt voor veel (carnavals)groeperingen die alle op hun eigen manier iets toevoegen aan het Sassendonks carnaval.

Met name staat Sassendonk bekend om de uitbundige wijze waarop de carnavalsvierders zich kleden. De boerenkiel of overal heeft al jaren geleden plaats gemaakt voor (vaak zelf ontworpen en zelfgemaakte) fantasiekostuums. Veel carnavalisten zijn dan ook al maanden van tevoren bezig met de voorbereidingen en maken er een sport van zichzelf te overtreffen t.a.v. voorgaande jaren.

Verkeer en vervoer[bewerken]

Zwolle en omgeving

     Gemeentegrenzen

     Wijkgrenzen

     Buurtgrenzen

     Autosnelweg

     Secundaire weg

     Spoorweg

  

██ Geselecteerde gemeente

██ Bebouwd gebied

██ Bos of park

██ Binnenwater, rivier of kanaal

Zwolle is een knooppunt voor het auto- en treinverkeer. Toch werd de strategische ligging pas na 1950 erkend door het gemeentebestuur en in het voordeel van de stadsontwikkeling gebruikt. Het gevolg was dat Zwolle na 1950 een explosieve groei kende van het aantal inwoners. Het stadsbusvervoer wordt sinds 29 augustus 2010 verzorgd door Syntus Overijssel. De streeklijnen van en naar Zwolle worden verzorgd door Syntus en OV Regio IJsselmond.

Autowegen[bewerken]

De A28 (Groningen - Utrecht) loopt over een dijk dwars door de stad heen. 15 straten kruisen de A28, en er zijn 4 aansluitingen met de snelweg. Het traject vanaf knooppunt Hattemerbroek naar Zwolle-Zuid, de IJsselbrug, is een van de drukste punten buiten de Randstad, met een verkeersintensiteit van 125.000 voertuigen per etmaal in 2015. Verder telt het tracé tussen afslag Ommen en het knooppunt Lankhorst iets meer dan 82.000 voertuigen per etmaal. Het tracé in Zwolle zelf telt rond de 105.000 voertuigen per etmaal. Om congestie in de stad tegen te gaan zijn er in 2004 plusstroken aangelegd, waardoor de file zich verplaatste naar het traject tussen Zwolle-Noord en Nieuwleusen (waar de plusstrook eindigde iets na afslag Ommen) alsmede tussen het knooppunt Hattemerbroek en afslag Zwolle-Zuid. De weg tussen knooppunt Hattemerbroek is verbreed van 2x2+weefstroken (in feite 2x3) naar 2x4 rijstroken, waarin de meest rechtse rijstrook uiteindelijk verandert in de weefstrook voor afslag Zwolle-Zuid. Tussen de afslag Ommen en knooppunt Lankhorst is de weg verbreed van 2x2 rijstroken naar 2x3 rijstroken. Tussen Staphorst en knooppunt Lankhorst liggen richting het noorden 4 rijstroken waarin 2 overgaan naar de A32 en 2 blijven over voor de A28. Richting het zuiden tussen Knooppunt Lankhorst en Staphorst zijn er geen 4 rijstroken maar 3 rijstroken.

De IJsselbrug gezien vanuit Hattem

De A50 kruist een paar kilometer ten westen van Zwolle de A28 bij knooppunt Hattemerbroek. De A50 zorgt voor een verbinding van de A28 en Zwolle met Eindhoven, via Apeldoorn en Arnhem. Rijksweg 50 loopt richting Kampen en Emmeloord door als N50, welke tussen Hattemerbroek en Kampen-Zuid 2+1 rijstroken telt, afwisselend in beide richtingen één of twee rijstroken beschikbaar.

Aan de oostkant van de stad loopt de N35, een hoofdweg tussen Zwolle, Raalte en Almelo, vanwaar de weg verder loopt als autosnelweg naar Enschede en de Duitse grens. Het gedeelte binnen de bebouwde kom telt 2x3 rijstroken met verkeerslichten. Sinds de in 2012 afgeronde verbreding behoren files grotendeels tot het verleden. De weg is onderdeel van de ring van Zwolle.

Aan de noordkant van Zwolle begint de N331, die een rondweg rondom Stadshagen vormt, en doorloopt door de gemeente Zwartewaterland, naar Emmeloord. In 2007 is een nieuw gedeelte van deze weg geopend rondom Stadshagen en Westenholte. Tevens is hier de weg naar Kampen op aangesloten, zodat doorgaand verkeer niet meer door de wijken Stadshagen en Westenholte hoeft.

In het zuiden van Zwolle sluit de N337 aan, die de IJsselallee vormt, en onderdeel is van de ringweg van Zwolle. De IJsselallee kent veel congestie in de spits tussen de A28 en Hanzeland. In 2010 is de IJsselallee in beide richtingen breder geworden, daarmee is de verkeersdruk afgenomen en de bereikbaarheid van het Hanzeland vergroot.

Bij Berkum sluit de N340 aan op het Zwolse wegennet, en is een belangrijke toevoerweg voor de plaatsen in het noordoosten van Overijssel naar Zwolle. De provincie wil deze weg graag verbreden naar 2x2 rijstroken en een knooppunt maken met de A28 maar stuit hierbij op weerstand.

Spoorwegen[bewerken]

Station Zwolle

Het spoorwegstation van Zwolle is een van de grootste spoorwegknooppunten van Nederland, men kan vanaf hier met de trein acht richtingen op. De lijnwerkplaats is gesloten en gesloopt.

In 2012 is de Hanzelijn geopend waarover de Intercity's vanuit Leeuwarden en Groningen richting Amsterdam Zuid / Schiphol en verder via Leiden Centraal naar Den Haag Centraal rijden. Voor deze spoorverbinding is een nieuw perron in gebruik genomen op station Zwolle. Tevens is er een nieuwe spoorbrug over de IJssel gebouwd, de Hanzeboog. In juni 2015 is de nieuwe reizigerstunnel geopend.

Waterwegen[bewerken]

De Nieuwe Vecht net buiten het centrum

Zwolle ligt ten oosten aan een gekanaliseerde rivier, die deels het Almelose Kanaal heet binnen Zwolle en daarbuiten Nieuwe Wetering en Soestwetering. Het Zwarte Water stroomt ten noorden van Zwolle. Enkele kilometers ten noorden van Zwolle stroomt de Overijsselse Vecht in het Zwarte Water. De Nieuwe Vecht werd rond 1600 gegraven om een snellere verbinding van de Overijsselse Vecht naar de binnenstad te creëren. Ten zuidwesten van Zwolle stroomt de IJssel. In de 19e eeuw is de Willemsvaart gegraven die de Zwolse stadsgracht met de IJssel verbond. Sinds 1964 wordt die functie vervuld door het Zwolle - IJsselkanaal dat het Zwarte Water met de IJssel verbindt.

Langs de IJssel bij Zwolle liggen twee Ruimte voor de Rivier-projecten. Bij Schelle wordt een uiterwaard verdiept door het graven van geulen. Bij Spoolde wordt een dijk enkele honderden meters landinwaarts geplaatst. Dit is nodig omdat er door de klimaatverandering meer water door de IJssel komt.

In Zwolle bevinden zich ook enkele meren en plassen. De Wijde Aa, Wijthmenerplas, Agnietenplas en Milligerplas zijn bestemd voor recreatie.

Brugverbindingen[bewerken]

De IJsselbrug vormt de verbinding over de IJssel tussen Overijssel en Gelderland. Enkele honderden meters naast deze brug ligt de Nieuwe IJsselbrug in de A28 en een spoorbrug op de lijn Amersfoort - Zwolle.

In het oosten van Zwolle verbinden de Hortensiabrug en de Hanekampbrug de wijk Assendorp met de wijk Wipstrik. In het noordwesten is het de Mastenbroekerbrug verbindt de wijk Stadshagen met het centrum. De Twistvlietbrug doet hetzelfde, maar is uitsluitend bedoeld voor fietsers, voetgangers en openbaar vervoer. De Voorsterbrug verbindt de wijken Stadshagen en Westenholte met het centrum en de ring van Zwolle.

Ten westen van industrieterrein Voorst is over het Zwolle-IJsselkanaal een brug gebouwd in de Westenholterallee, de verbinding tussen Stadshagen en Westenholte met de Zwolse ring en de A28.

Straten[bewerken]

Wellicht de bekendste straat is de Diezerstraat, vanwege de vele winkels die eraan gelegen zijn. Ook is deze straat al zeer oud. Er zijn sporen gevonden uit de Karolingische tijd. De Grote Markt is een van de oudste pleinen gelegen in het oude centrum. De Korte Ademhalingssteeg vormt de verbinding tussen het Grote Kerkplein en de Grote Markt. De naam van de straat verwijst naar het feit dat ter dood veroordeelden hun laatste adem haalden, terwijl zij door deze straat naar de Grote Markt geleid werden en het leven lieten op het schavot.

Onderwijs[bewerken]

Hogeschool Windesheim

Zwolle heeft meerdere opleidingsinstituten binnen zijn stadsgrenzen die onderwijs op hbo-niveau aanbieden. Windesheim, instelling voor hoger beroepsonderwijs (hbo), is gevestigd op de Campus in Zwolle-Zuid. De gereformeerde hogeschool Viaa is gelokaliseerd aan de rand van het centrum, evenals de Katholieke PABO. Verder heeft Zwolle een tak van de Vrije Universiteit van Amsterdam. ArtEZ hogeschool voor de kunsten heeft in twee gebouwen drie faculteiten in Zwolle onder gebracht. In het centrum bevindt zich ook de Zwolse vestiging van het ArtEZ Conservatorium. Daarnaast heeft de ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten een tweede vestiging in een monumentaal pand: het oude Sophia Ziekenhuis aan de Rhijnvis Feithlaan, waarin de Toneelschool (ArtEZ Academie voor theater) en de Kunstacademie (ArtEZ Art & Design Zwolle) gevestigd zijn. Tevens is er een studiecentrum van de Open Universiteit gevestigd in Zwolle.

Scholen voor het mbo

Scholen voor het voortgezet onderwijs:

Bezienswaardigheden[bewerken]

Peperbus vanaf de Eekwal
Sassenpoort
Thorbeckegracht en Wijndragerstoren
Windesheimer molen
Veel oude graven
Bioscoop De Kroon bij nacht
Monument aan de Meppelerstraatweg
Een kunstkoe op de Nieuwe Vecht
Het Oorlogsmonument Zwolle
Sculptuur bij het Hanzeplein

In Zwolle zijn veel oude en monumentale bouwwerken bewaard gebleven. Er is een actieve historische vereniging die zich inzet voor behoud en reconstructie van oude gebouwen en stadsgezichten. Hierdoor heeft Zwolle een goed geconserveerde oude stadskern binnen zijn grachten. De binnenstad is een beschermd stadsgezicht.

Religieuze architectuur[bewerken]

Burgerlijke architectuur[bewerken]

  • Het Stadhuis van Zwolle bestaat uit een 15e-eeuws gedeelte en een modern gedeelte (1975).
  • Het Vrouwenhuis herbergt sinds 1987 een kunsthistorisch museum met dezelfde naam. Het grote pand werd gedurende 250 jaar gebruikt als bejaardentehuis voor vrouwen en dit tot 1984.
  • Het Karel V-huis (Hof van Ittersum) is een in renaissancestijl gebouwd patriciërshuis met een weelderig versierde gevel.
  • Het Witte Kruis, een gebouw van historische waarde door zijn lijstgevel en in het bijzonder door zijn onderpui. Deze werd in 1904 in Jugendstil opgetrokken.
  • De Witte Leeuw werd in 1666 in classicistische stijl opgetrokken als bierbrouwerij en woonhuis in opdracht van bierbrouwer Albert Brouwer.
  • Het Drostenhuis is een 16e-eeuwse voormalige regentenwoning die het Stedelijk Museum Zwolle huisvest.
  • Een pakhuis met overblijfselen van een middeleeuwse muurtoren.
  • In de Koningin Wilhelminastraat, even buiten het centrum, bevinden zich verscheidene Jugendstilhuizen.
  • Het Station Zwolle is een treinstation uit 1866.
  • Het Openluchtbad is een groot zwembad uit 1934 dat in 1991 tot Rijksmonument is verklaard.

Verdedigingswerken[bewerken]

  • Restanten van de stadsmuur die in vroeger tijden de gehele stad ommuurde. Oorspronkelijk waren er 23 torens opgenomen in de muur. De Wijndragerstoren en de Pelsertoren zijn helemaal bewaard gebleven, de Zwanentoren gedeeltelijk bewaard gebleven.
  • Sassenpoort, de enige geheel bewaard gebleven poort van de oorspronkelijk zes poorten in de stadsmuur en van buitengewoon (inter)nationaal cultuurhistorisch belang.
  • Diezerpoort, een poort uit 1475 waarvan restanten bewaard zijn gebleven.
  • Steenpoort, een stadspoort uit 1488 waarvan restanten bewaard zijn gebleven.

Molens[bewerken]

Er zijn in Zwolle twee molens bewaard gebleven.

Bruggen[bewerken]

Begraafplaatsen[bewerken]

Uitgaan[bewerken]

Musea[bewerken]

Monumenten[bewerken]

Zie ook

Wijken[bewerken]

Zwolle kent deze wijken:

Aangrenzende gemeenten[bewerken]

   Aangrenzende gemeenten   
 Kampen   Zwartewaterland   Staphorst 
 Hattem (G)*  Brosen windrose nl.svg  Dalfsen 
 Heerde (G)*   Olst-Wijhe   Raalte 

Bekende Zwollenaren[bewerken]

1rightarrow blue.svg Zie Lijst van Zwollenaren voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Externe link[bewerken]


Wikimedia Commons
Wapen Hanze Danzig Hanze Wapen Hanze Bremen
Nederlandse Hanzesteden: Arnhem · Bolsward · Deventer · Doesburg · Elburg · Groningen · Harderwijk · Hasselt · Hattem · Kampen · Nijmegen · Oldenzaal · Ommen · Roermond · Stavoren · Tiel · Venlo · Zutphen · Zwolle
Overige Hanzesteden: Anklam · Bergen · Berlijn-Cölln · Brunswijk · Bremen · Brugge · Cēsis · Dortmund · Duisburg · Erfurt · Gdańsk · Goslar · Göttingen · Great Yarmouth · Greifswald · Halle · Hamburg · Hameln · Hannover · Hildesheim · Kalkar · Kaunas · Keulen · Kiel · Klaipėda · Koningsbergen · Kopenhagen · Krakau · Kuldīga · Londen · Lübeck · Lüneburg · Maagdenburg · Münster · Osnabrück · Paderborn · Pärnu · Pskov · Quedlinburg · Riga · Rostock · Stargard · Stockholm · Stralsund · Szczecin · Tallinn · Tartu · Toruń · Novgorod · Ventspils · Visby · Wismar · Wrocław ·
Hanzekantoren: Bryggen (Bergen) · Hanzekantoor van Brugge · Peterhof (Novgorod) · Stalhof (Londen) · Hanzekantoor van Antwerpen
Zie ook: Hanzedagen · Hanzevlaggen · Vitte · Greenwell's Booth · Schra van Novgorod
Hollands-Wendische Oorlog · Vrede van Utrecht · Simon van Utrecht

Andere hanzen: Vlaamse Hanze van Londen · Hanze der XVII steden
Vlag van Overijssel Plaatsen en buurtschappen in de gemeente Zwolle Vlag van Zwolle

Stad: Zwolle   Dorp: Windesheim
Buurtschappen: Brinkhoek · Bruggenhoek · Frankhuis · Haerst · Harculo · Herfte · Hoog Zuthem · Katerveer · Langenholte · De Lichtmis (deels) · Oldeneel · Schelle · Spoolde · Veldhoek · Wijthmen · Zalné
Voormalige gemeente: Zwollerkerspel
Overijssel · Steden en dorpen in Overijssel      Nederland · Provincies · Gemeenten
Vlag van Nederland Gemeenten in de provincie Overijssel Vlag van Overijssel

Almelo · Borne · Dalfsen · Deventer · Dinkelland · Enschede · Haaksbergen · Hardenberg · Hellendoorn · Hengelo · Hof van Twente · Kampen · Losser · Oldenzaal · Olst-Wijhe · Ommen · Raalte · Rijssen-Holten · Staphorst · Steenwijkerland · Tubbergen · Twenterand · Wierden · Zwartewaterland · Zwolle
Steden en dorpen · Voormalige gemeenten · Nederland: Provincies · Gemeenten
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zwolle&oldid=49431418"